ดวงตาแห่งชีวิต เขมานันทะ นักเขียนอมตะและศิลปินแห่งชาติ การเห็นประจักษ์ต่อปรากฎการณ์ทางจิตและการคลี่คลายของปมปัญหา

แนวทางการเจริญสติด้วยการสัมผัสความรู้สึกตัว เพื่อเร้าให้เกิดการมองเห็นความคิด มีจุดหมายปลายทางอยู่ที่ญาณปัญญา อันเป็น "ดวงตา" ภายในที่จะประจักษ์ต่อปรากฏการณ์ทางจิต และแลเห็นแนวทางในการคลี่คลายปมปัญหาต่างๆ ของชีวิต

ดวงตาแห่งชีวิต มิใช่แต่ประเด็นทางศาสนาเท่านั้น ยังมีมิติกว้างไกลทางด้านศิลปะ นิเวศวิทยา มานุษยวิทยา ให้ความรู้ลุ่มลึกในหนทางพุทธประเพณีของวัฒนธรรมไทย การค่อยๆ อ่านหนังสือเล่มนี้อย่างละเอียดไปทีละบท จึงเหมือนเป็นการเปิดดวงตาแห่งความเข้าใจชีวิต ทั้งสามารถใช้เป็นคู่มือในการปฏิบัติภาวนาไปในตัวอีกด้วย

ดวงตาแห่งชีวิต เป็นผลงานอันรวบรวมจากธรรมบรรยายของท่าน อาจารย์เขมานันทะ ในระหว่างวันที่ ๑๔-๑๘ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๔๓ ณ อาศรมศานติ-ไมตรี จังหวัดสุราษฎร์ธานี

อาศรมศานติ-ไมตรี เป็นวัดป่ารอบบริเวณร่มครึ้งด้วยแมกไม้บรรยากาศเงียบสงบ เหมาะสมต่อการปฏิบัติภาวนาและสดับฟังธรรมบรรยายจากท่านอาจารย์เขมานันทะ ตลอดระยะเวลา ๕ วันเต็มในการปฏิบัติภาวนาของกลุ่มธรรมจารินีกว่า ๒๐ ชีวิต ท่านอาจารย์เขมานันทะได้ชี้แนะแนวทางในการเก็บอารมณ์ บ่มความรู้สึกตัวล้วนๆ เพื่อปลุกให้อินทรีประสาทตื่นขึ้น ไหวอ่อน มีพลังฉับไวในการรับรู้สิ่งต่างๆ ที่เข้ามากระทบ

การเจริญสติด้วยการสัมผัสความรู้สึกตัวสดๆ เพื่อเร้าให้เกิดการมองเห็นความคิดนี้ ท่านอาจารย์กล่าวว่ามีจุดหมายปลายทางอยู่ที่ญาณปัญญาอันเป็น "ดวงตา" ภายใน ที่จะประจักษ์ต่อปรากฏการณ์ทางจิต และแลเห็นแนวทางในการคลี่คลายปมปัญหาต่างๆ ของชีวิต การบำเพ็ญภาวนาเป็นเพียงการเร้าความรู้สึกตัวให้อินทรีย์แก่กล้า เพื่อไปสู่ธรณีประตูแห่งการรู้แจ้ง ส่วนการก้าวข้ามธรณีประตู มิได้เกิดจากสติเพียงอย่างเดียว หากเกิดจากการถึงพร้อมด้วยองค์มรรค ซึ่งอาจจะเกิดแบบฉับพลัน หรือค่อยเป็นค่อยไป สุดแต่บารมี

นอกจากหัวข้อธรรมะต่างๆ ที่ท่านอาจารย์เขมานันทะบรรยายไว้แล้ว ดวงตาแห่งชีวิต ยังมีความน่าสนใจอย่างยิ่ง เนื่องด้วยเนื้อหาที่ท่านอาจารย์เขมานันทะกล่าวถึง มิใช่มีแต่ประเด็นทางศาสนาเท่านั้น แต่ยังมีมิติกว้างไกลทางด้านศิลปะ นิเวศวิทยา มานุษยวิทยา ให้ความรู้ลุ่มลึกในหนทางพุทธประเพณีของวัฒนธรรมไทย อีกทั้งภาษาที่ท่านอาจารย์เลือกใช้ก็มีความคมคายไพเราะ กินใจอย่างยิ่ง และเนื่้องจากธรรมบรรยายทุกบทได้เคยแสดงควบคู่ไปกับการปฏิบัติภาวนา ดังนั้นเมื่อรวบรวมถอดความมาเป็นข้อเขียน เนื้อหาทั้งหมดจึงค่อยๆ ทวีความเข้มข้นไปตามลำดับของการปฏิบัติการค่อยๆ อ่านหนังสือเล่มนี้อย่างละเอียดไปทีละบท จึงเหมือนเป็นการเปิดดวงตาแห่งความเข้าใจชีวิต ทั้งสามารถใช้เป็นคู่มือในการปฏิบัติภาวนาไปในตัวอีกด้วย

นิพัทธ์พร เพ็งแก้ว บรรณาธิการ

ดวงตาแห่งชีวิต เป็นผลงานเล่มที่สองของท่านเขมานันทะ ที่สำนักพิมพ์ อมรินทร์ธรรมะได้นำกลับมาพิมพ์ซ้ำอีกครั้ง ต่อจาก รุ่งอรุณแห่งความรู้สึกตัว โดยได้ปรับปรุงรูปลักษณ์ให้สวยงาม ทันสมัยมากขึ้น และได้แก้ไขข้อความบางตอนให้ถูกต้องสมบูรณ์กว่าเดิม เพื่อให้ผู้อ่านรุ่นใหม่มีโอกาสได้สัมผัสกับทัศนะของผู้รู้ธรรมะชั้นครูอย่างท่านเขมานันทะ

ดวงตาแห่งชีวิต นับว่าเป็นเพื่อนคู่คิด มิตรแท้ผู้ปฏิบัติภาวนาอย่างแท้จริง ธรรมบรรยายที่กลั่นกรองจากประสบการณ์การกระทำความรู้สึกตัวมากกว่ากึ่งชีวิตของท่านเขมานันทะในหนังสือเล่มนี้ จะนำผู้อ่านให้รู้จักกับ "ยุทธศาสตร์ในการชิงพื้นที่ชีวิตด้วยความรู้สึกตัว" ซึ่งจะปลุกให้ผู้ปฏิบัติตื่นขึ้นจากชีวิตที่หลับใหล และพร้อมตั้งรับบ่อเกิดของทุกข์ได้ก่อนที่จะถูกโจมตี

เพียง "ความรู้สึกตัว" ธรรมดาๆ เท่านั้น สามารถดึงเราให้หลุดออกจากคลองแห่งความคิด และเข้าถึงที่สุดแห่งทุกข์ได้ดังที่ท่านเขมานันทะกล่าวว่า "ความรู้เนื้อรู้ตัวนี่เป็นเนื้อหาที่สำคัญที่สุดในการดำรงอยู่และการคลี่คลายออกของปมทุกข์ ตราบกระทั่งถึงที่สุดทุกข์"